HỒI ỨC .
Phượng Hoàng
Tôi trưởng thành và vào đời trong thời điểm Sài Gòn mất tên , chuyển đổi từ thể
chế Dân Chủ , Tự Do sang Cộng Sản , mà Cố Nhạc Sĩ Phạm Duy đã diễn tả bằng cung
đàn :" Giờ nơi nước mình , niềm đau thay nỗi vui . Sài Gòn đã chết rồi ,
phải mang tên xác người !" _ Giai đoạn ấy , tôi như một kẻ đang phiêu bồng
với mây trời trên núi cao , bất ngờ , một cơn lốc , hất tung xuống đáy vực ! _
Tôi đang có cuộc sống thanh thản như bao thư sinh của phố phường hoa lệ Hòn
Ngọc Viễn Đông :" Làm học trò , không sách cầm tay . Có tâm sự , đi nói
cùng cây cỏ " , với một khung cảnh gia đình bình lặng , đầm ấm , sum vầy .
Bỗng , trận bão thời cuộc ập đến ! gia đình phân tán , kẻ ở người đi ..._
Mọi người trong gia đình phải đối đầu trong lo âu , sợ hãi từng ngày , vì
sự khủng bố tinh thần của chính quyền địa phương , khi họ xếp gia đình tôi vào
danh sách đi Kinh Tế Mới ! _ Suốt hai tuần lễ , họ mời Bố tôi qua Ủy Ban Nhân
Dân Phường , từ sáng đến chiều , để cưỡng ép Bố tôi ký giấy hiến nhà cho chính
phủ . Ban đầu , họ dụ dỗ, sau đó họ đe dọa , nhưng vẫn không khuất phục
được sự cương nghị của Bố . Nên cuối cùng, họ trừng phạt : mất sổ mua nhu
yếu phẩm . Cả gia đình bẩy người , phải mua gạo chợ đen , vừa đắt đỏ đã vậy ,
mà kẻ bán người mua đều phải mua bán chui ! _ Đó là lý do mà tôi phải vào
nghành sư phạm ở mãi Tiền Giang , sau khi rớt Nha Khoa , vì nếu không đi học ,
tôi phải đi Thanh Niên Xung Phong trong danh sách của phường ._ Bế tắc cùng
đường , không còn tìm ra lối thoát ! tôi suy sụp cả thể lý , tinh thần và tâm
linh . Bước đi trong cuộc đời bằng những bước lê chán chường , mệt mỏi , thất
vọng ! Ngày chủ nhật , đến nhà thờ dự lễ , như cái xác không hồn và chỉ là để
giữ đúng luật đạo ! _Tôi đang trong tâm trạng thất thần , bất ổn như thế , mà
lại phải học làm cô giáo dưới mái trường Xã Hội Chủ Nghĩa , quả là một cái nghề
bất đắc dĩ ! tôi nực cười chế diễu chính mình : dạy dỗ cái chi cho đặng !
dạy mình còn chưa xong , dạy ai bây chừ !? _ Những " hạt sạn của tàn dư Mỹ
Ngụy " còn chất đầy trong cái đầu , có " học tập cải tạo "
đến khi " mặc áo sáu tấm " , cũng chẳng thể nào tẩy rửa được những
Hạt Sạn Lấp Lánh như viên kim cương của mỹ từ Dân Chủ , Tự Do . Chính vì biết
cái đầu mình đầy sạn như thế , nếu phải học các môn khoa học xã hội ,
chắc chắn tôi không có ngày ra trường , trí óc tôi không thể nào tiếp nhận văn
chương Bác , Đảng ! làm sao mà lều chõng đi thi tốt nghiệp . Thế nên , tôi
chọn hai môn khoa học thực nghiệm : Hóa - Sinh cho hai năm bút nghiên ._ Trong
hai năm ngồi ghế Cao Đẳng Sư Phạm Tiền Giang , tôi có một kỷ niệm , vừa vui ,
vừa lạ nhất trong đời : biết bắn súng AK ._ Thời điểm này , xẩy ra cuộc chiến
biên giới phương Bắc , giữa VN và Trung Quốc , nên tất cả các lớp trong trường
CĐSP đầu tiên ở Mỹ Tho , phải học quân sự . Chúng tôi được các Anh Bộ Đội , dạy
lý thuyết một tuần lễ ở trường , về cấu trúc súng AK và cách bắn súng . _ Sau
đó , học sinh toàn trường được chở về khu bưng biền , cách xa thành phố , để
thi bắn súng . Tôi vừa lo , vừa sợ , nhưng điểm quân sự là điểm bắt buộc cho kỳ
thi tốt nghiệp ._ Bãi bắn là một khu đất rộng mênh mông , không bóng cây . Cuối
khu đất , một mô đất dài , rộng , cao hơn đầu người . Phía trước mô đất khoảng
10 mét , một dẫy bia bắn , cách khoảng 5 mét , với hình người và vòng tim bằng
giấy , được đặt trên cái giá gỗ . Từng nhóm 15 người , cùng thi bắn một lượt ,
cách tấm bia khoảng 15 mét . Khi đến phiên tôi lên nhận súng và đạn , lần đầu
tiên cầm vũ khí giết người ! nên lúc Anh bộ đội vừa đặt ba viên đạn vào lòng
bàn tay , tôi sợ hãi , mặt tái đi , quăng ngay ba viên đạn xuống đất , làm cho
Anh bộ đội , các Thầy Giáo và đám bạn chung quanh cười rộ lên . Rồi chị trưởng
lớp phải cầm ba viên đạn , đi theo tôi đến bãi bắn , lắp đạn vào súng giùm tôi
, kèm theo lời trấn an :" Phượng đừng sợ , cứ bình tĩnh nhắm bắn nhe
" _ Tôi nằm rạp xuống đất cùng với 14 bạn khác , kê súng vào ngang vai ,
nhắm nòng súng vào vòng tim ở khoảng xa . Ngay lúc đó , tôi lấy lại bình tĩnh ,
vì nghĩ đến số điểm quân sự bắt buộc để ra trường . Và chợt nhớ đến nguyên tắc
căn bản mà Anh bộ đội đã dạy ở lớp : viên đạn đi theo đường Parabol , muốn bắn
trúng vào vòng tim , phải đặt nòng súng dưới vòng tim 1 ly _Vậy là , tôi
thanh thản kê súng , chờ hiệu lệnh rồi ngắm bắn ba phát ! _ Khi tất cả 15 người
đã bỏ súng xuống , đứng lên tại chỗ , chờ Ông Thầy đến từng bia bắn để làm hiệu
về kết quả , đến bia bắn cuối cùng của tôi , thấy hai cánh tay của Thầy giơ
thẳng lên ba lần , rồi cả một bãi bắn vang dội tiếng vỗ tay , reo hò ầm ĩ ! hóa
ra , tôi là kẻ quán quân thiện xạ ! nhưng tôi ngờ nghệch , có lẽ chưa hoàn hồn
vì ba phát súng , nên không biết sự gì , thủng thẳng cùng với các bạn vác súng
đi xuống cuối bãi _ Các bạn cùng lớp ùa lại quanh tôi chúc mừng trong tiếng
cười ngặt nghẽo , chị trưởng lớp vừa cười nắc nẻ vừa lên tiếng :" cầm đạn
thì không dám cầm , mà bắn phát nào , trúng tim địch phát đó " . Lúc này ,
tôi mới cười toét , phát giác ra : mình bắn súng giỏi đến không ngờ ! _ Sau đợt
học quân sự ít lâu , lại đến sự cố đi làm công trường thủy lợi , đào kênh ! với
khẩu hiệu dụ dỗ ngọt như mía lùi :" đâu cần , thanh niên có . Đâu khó , có
thanh niên " , hoặc : " Đời mình hy sinh , cho đời sau
hưởng nhờ " _ Tôi ấm ức trong đầu : cứ hết đời này nối tiếp đời kia hy
sinh , cuối cùng chỉ có Đảng hưởng nhờ ! Viết đến đây , tôi nhớ đến câu nói
lừng danh , từ kinh nghiệm xương máu , của hai nhân vật lãnh đạo cao cấp ,
thoát thai từ cái nôi Cộng Sản : đương kim Tổng Thống Nga , Vladimir Putin
:" Kẻ nào tin những gì cộng sản nói , là không có cái đầu . Kẻ nào
làm theo lời của cộng sản , là không có trái tim " . Và cựu tổng bí
thư đảng cộng sản Liên Sô , Mikhail Gorbachev :" Tôi đã bỏ
nửa cuộc đời cho lý tưởng cộng sản . Ngày hôm nay , tôi phải đau
buồn mà nói rằng : Đảng cộng sản chỉ biết tuyên truyền và dối trá "
_ Để đạt hiệu quả cao nhất trong lực lượng lao động của hàng
ngàn sinh viên tuổi trẻ , " đỉnh cao trí tuệ " Ban Giám
Hiệu Cao Đẳng Mỹ Tho , mà Ông Hiệu Trưởng , xuất thân là một
người tập kết từ trong " đường mòn Cụ Hồ " ở
dãy Trường Sơn thuở kháng chiến chống " Mỹ Ngụy "
, đã đề xuất tiêu chuẩn ganh đua được qui định
giữa các lớp , tùy theo sỉ số , mỗi lớp phải đạt được số mét đào
kênh mỗi ngày theo ấn định . Với phương châm :" Lao động là
vinh quang " , nên công sức miễn phí đã đành , mà việc ăn
uống cũng phải tự túc ! mỗi tổ muốn ăn ngon , ăn dở , tự quản lý
, thu gom tiền từ các tổ viên . Trong tổ tôi , có mình tôi là người Sài Gòn ,
các bạn thừa biết : người Sài Gòn không có sức dẻo dai như các bạn
gia đình nông dân ở Bến Tre , Mỹ Tho , Cai Lậy , Long An và vụng về
trong việc cuốc đất . Nên các bạn ưu tiên cho tôi , suốt hai tuần lễ
, được ở nhà làm bếp . Tôi thầm cám ơn tấm lòng đại lượng ,
không ganh tỵ hơn thiệt của các bạn miền sông nước Cửu Long , đã dành phần
tốt nhất cho tôi , không phải chân lấm tay bùn , lao động nặng nhọc giữa
cái nắng gay gắt của nông trường . Nhưng đồng thời , tôi cũng cảm
thấy lo âu về nhiệm vụ đầu bếp của mình ! vì từ nhỏ đến giờ ,
tôi có nấu cơm bao giờ đâu !_ Khi sống với gia đình , có Mẹ nấu
bữa ăn cho cả nhà , tôi chỉ việc ăn học . Rồi thời gian học CĐSP ,
tôi ở trọ với Hai Bác chủ nhà , cách trường 10 phút đi bộ , cũng là
người Công Giáo di cư năm 1954 . Hai Bác coi tôi như con trong nhà , nên
tôi ăn cơm chung với gia đình Hai Bác ._ Bây giờ , lần đầu
tiên làm chị nuôi cho nhóm bạn mười mấy người , tôi ý thức , các bạn làm việc
cực nhọc cả ngày , chỉ trông vào bữa cơm tôi nấu , dù là món ăn đạm
bạc canh rau , nhưng cũng phải ngon miệng để các bạn có sức
cho việc "cày sâu cuốc bẩm " trong ngày kế tiếp ! _
Chúng tôi , mỗi tổ ở trọ trong một gia đình nông dân , cách nông
trường khoảng 45 phút đi bộ , họ rất vui mừng chào đón chúng
tôi , vì họ biết , chúng tôi đến đây đào kênh , giúp cho
làng xã của họ trong việc dẫn thủy nhập điền , nên họ dành cho mọi ưu
tiên trong nhà , từ chỗ ngủ đến củi nấu ăn . Căn nhà tổ tôi tạm trú ,
chỉ có một mình Bà Má quê chân chất , xuề xòa , vui tính , ngoài lục tuần , các
con Má đã có gia đình , ở riêng . Nên rất ư thoải mái
, tôi theo gót Má cả ngày . Má dậy sớm , trước chúng tôi , để nấu
bữa ăn của Má . Ngày đầu tôi xuống bếp , Má nói :" cái bếp
giờ là của mày đó , tao nấu từ sớm rồi , nước nấu ăn ở lu ngoài
vườn " _Tôi yêu thích cách xưng hô , xử xự của Má , rất chân tình thân
thương , làm cho tôi cảm thấy gần gũi ngay , không có khoảng cách e dè _
Tôi vo gạo xong , không biết đổ nước cỡ nào cho vừa , nên hỏi :"
Má ơi ! con phải đổ nước tới đâu cho cơm chín tới , không bị
nhão " . Má thủng thẳng bước ra vườn , nhổ bãi trầu , phẹt
một cái vào gốc cây , vuốt miệng , ngoẻn cười hỏi :" mảy chưa nấu cơm bao
giờ hả ?" . Tôi cười đáp :
" Dạ , chưa Má à , đây
là lần đầu , con nấu cơm " _ Thế là Má dạy tôi cách nấu cơm ,
nấu canh thế nào cho cọng rau mềm mà vẫn xanh , cách kho cá , chiên trứng
..._ Những lúc nấu xong bữa ăn , tôi theo Má ra vườn trầu , vườn rau ,
vườn trái cây xung quanh nhà , xem Má hái trầu , hái rau , rồi phụ Má lượm
những cành cây khô để làm củi.
Tôi thích thú , vừa đi theo Má , vừa hỏi đủ thứ , vì lần đầu tiên được vào vườn
quê mà ! _ Má thấy tôi hỏi linh tinh , đối với Má , chắc là ngô nghê , nên Má
hỏi sơ yếu lý lịch của tôi : "mày ở ngoài Bắc dzô hả ?" _ Tôi
cười :" Dạ , không , gia đình con người Bắc , nhưng Ba Má con di cư vô Nam
năm 1954 "_ Má hỏi tiếp :" dzậy mày ở Sài Gòn hả ? thấy mày không
biết nấu cơm , tao đoán mày ở Sài Gòn " _ Tôi bật cười :" Má nói đúng
thiệt , con ở Sài Gòn , nhưng về Mỹ Tho học , nhờ vậy mới gặp Má ở đây " _
Trong khu vườn rộng , im vắng , um tùm đủ thứ trái cây , chỉ có hai bóng người
, một già một trẻ , nên Má thân tình nói nhỏ với tôi :" Ba Má mày chạy
trốn mấy ổng , cuối cùng rồi cũng dính ! chắc khổ lắm phải hông ?"
_Thiên địa ơi ! bất ngờ , tôi nghe một câu " chọc ghẹo " thật
hóm hỉnh , không thể ngờ được từ một Bà Má chân quê ở bưng biền , nơi vùng đất
mà có thể trước đây là nơi hoạt động nằm vùng của Việt Cộng , và biết đâu , Má
cũng như bao Bà Má quê khác , phải tiếp tế gạo cho " mấy ổng "! _ Sau
này , đám học trò Nhị Quí , Cai Lậy đã kể cho tôi nghe về hoàn cảnh sống của
gia đình các em trước 1975 : để sống còn , người dân trong vùng sâu , vùng xa ,
bắt buộc phải sống hai mặt :" ngày quốc gia , đêm cộng sản " , hàng
tháng , phải cung cấp gạo cho " mấy ổng " từ trong bưng lần mò
về . Rồi không muốn bị thanh toán , bắt cóc . Người cha hoặc con trai trong gia
đình , phải theo " mấy ổng " đi tập kết . Nên hầu hết , các em thuộc
thành phần : gia đình liệt sĩ / có công với cách mạng ._ Tôi nhớ , năm đầu tiên
về trường nhận lớp phụ trách . Ngày khai trường , tôi đứng ở hành
lang chào đón các em , thấy có một em từ cổng trường đi vào , hai ống
quần vén cao trên đầu gối , đi chân trần , mà trên vai lại đeo lủng lẳng
đôi dép . Tôi ngỡ ngàng hỏi em :" Sao có dép , em không đi , mà
lại đeo dép trên vai như thế ?" _ Em e thẹn , không nói gì
, vội vã vào lớp ._ Cậu học trò đứng cạnh tôi , có anh trai là sĩ quan công an
ở TP. Hồ Chí Minh , có cậu ruột đi tập kết , sau này là lớp trưởng trong lớp
tôi chủ nhiệm , và là học sinh giỏi , đặc biệt xuất sắc môn tôi dạy : Pháp
Văn ._ Khi học ở CĐSP , tôi theo ban Hóa /Sinh , nhưng khi
về trường Nhị Quí , chị Hiệu Trưởng thấy tôi ỏ Sài Gòn về , bèn ngỏ ý
:" Phượng có thể dạy môn sinh ngữ được không ?" _ Thuở ấy ,
trường cấp hai ở miền quê , thiếu giáo viên Anh / Pháp trầm trọng , vì các
giáo viên được đào tạo từ chế độ cũ bị sa thải , và học sinh
không được tự do chọn môn sinh ngữ , nhưng do nhà trường qui định , nên một số
nhỏ may mắn mới được học Anh Văn , còn lại đa số phải học Pháp Văn , nên
các lớp Pháp nhiều hơn Anh . Thế nên khi nghe tôi trả lời :" Chị
muốn xếp cho em dạy Pháp Văn hay Anh Văn cũng được " _ Chị mừng
húm , nở nụ cười thật tươi , rồi xếp cho tôi phụ trách Pháp Văn hai khối lớp
sáu và lớp chín . Nên cả tuần lễ , từ thứ hai đến thứ sáu , tôi không
có một giờ trống tiết nào , ngày ngày phải đứng lớp bốn tiết mới đủ
giờ . Nhưng bù lại , tôi được " làm vua một cõi " trong ba
năm dạy học . Thuở ấy , giáo viên đứng lớp , bắt buộc phải soạn giáo án . Riêng
tôi , chẳng giáo án gì cả , mà cũng chẳng theo cuốn sách mẫu ( sách giáo
khoa Pháp Văn ) của phòng giáo dục , huyện Cai Lậy phát cho giáo
viên . Vì tôi đọc sơ qua cách trình bày dàn bài , tôi thấy không "
Logic " gì cả ! _ Nên mỗi khi lên lớp , tôi chỉ lấy " bài chính tả
" từ cuốn sách mẫu , rồi tôi giảng dạy hoàn toàn theo phương pháp cuốn
" ngôn ngữ và văn minh Pháp " ( Cours De Langue ) mà tôi đã học
ở trung học , trước 1975 ._ Và một điều thích thú nữa : chẳng bao giờ có
ai dự lớp , kể cả những lúc có ban thanh tra ở phòng giáo dục
huyện Cai Lậy về dự giờ các lớp . Có lẽ , các " ngài
" không biết Pháp Văn , nên có dự cũng vô ích , biết đâu mà
nhận xét , phê bình (?) . Còn Ông Hiệu Trưởng mới trường Nhị
Quí ( Chị Hiệu Trưởng cũ , chẳng có bằng cấp gì , nhưng gia đình có
công với cách mạng , nên được làm hiệu trưởng , đã thuyên chuyển về Phòng Giáo
Dục ), trình độ cũng mới học lớp năm , vì từ trong bưng ra , chỉ có
công với nhà nước XHCN , nên được thăng quan tiến chức lên Hiệu Trưởng
! _Tôi trở lại câu chuyện " cậu bé đeo dép trên vai " : cậu học
trò trưởng lớp bèn nói :" gia đình nó liệt gân đó cô . Tôi trố
mắt , không hiểu , hỏi lại :" em nói vậy , nghĩa là sao?"
_ Em cười toét :" liệt sĩ đó !" _ Và rồi em cho tôi biết : cậu
bé học trò kia có gia cảnh khó khăn , Ba đi tập kết , bỏ xác nơi đâu đó ở Đất
Bắc hay dẫy Trường Sơn ! một mình Má làm ruộng nuôi đàn con thơ , nghèo
túng , nên em đeo đôi dép lên vai , không dám đi , sợ mòn , sợ
bẩn . Vì em chỉ có một đôi " dép vía "để đi học
, đi đám giỗ và đi trong những ngày lễ Tết . Thế nên , đôi
chân chai sạn vì bùn lầy sỏi đá , vẫn không thương đôi chân cho
bằng đôi dép ! _ Hai năm ngồi ghế CĐSP ở Mỹ Tho và ba năm
vào đời , làm cô giáo ở Nhị Quí . Tôi được chứng kiến những cảnh
cùng khổ của những con người cùng khổ nơi vùng quê thanh bình , nơi "
khỉ ho cò gáy " của đất nước . Bỗng dưng , Niềm Đau của tôi
biến mất , tôi thoát ra khỏi nỗi đau , nỗi vị kỷ vây kín
con người mình , để an vui chấp nhận thực trạng mới , miệt mài đem
kiến thức , góp phần khai trí cho các em . Tôi thấy thương thế hệ các em
," sinh sau đẻ muộn " , lớn lên trong môi trường Cộng Sản ,
không có trải nghiệm về cụm từ Dân Chủ _ Tự Do , làm sao có thể so sánh sự
khác biệt giữa hai thể chế (!?) _ Tôi nhớ đến những dòng Hồi Ký của Nhạc
Sĩ Tô Hải , một người đã gia nhập Đảng Cộng Sản từ năm 1949 , và
rồi bước vào tuổi bát niên , Ông đã Sám Hối một cách vật vã :"
Gần hết cuộc đời , tôi vẫn chỉ là con đại bàng cánh
cụt , chạy lè tè trên mặt đất mà vẫn vấp ngã đến gãy mỏ , trụi
lông , vừa là tội đồ vừa là tòng phạm . Thôi thì , xin làm con sói của
Alfred De Vigny , con bói cá của Musset , tru lên tiếng rú cuối cùng ,
phanh ngực xé lòng , hiến cho lịch sử một mẫu trái tim , một mẫu trí óc ,
một chút hơi tàn của thân xác . Hy vọng rằng , sau khi đọc
hồi ký này , người đọc sẽ thương cảm cho tôi , cho các bạn tôi ,
những người ngây thơ tội nghiệp , cả cuộc đời bị dối lừa và đi lừa
dối người khác một cách vô ý thức . Nếu các bạn bên trời Âu Mỹ , cảm
thấy lạc lõng nơi xứ người . Còn chúng tôi , đau đớn hơn các bạn ,
thấy mình lạc lõng ở chính đất nước mình , ngay giữa lòng con cháu
mình . Một Cuộc Tha Hương Trên Đất Mẹ !!!" _ Ngày hôm nay ,
tôi được nhận mảnh đất Canada làm quê hương thứ hai , cho Một
Cõi Đi Về , và cũng như vài triệu kiều bào trên khắp năm châu
, đang được hưởng cái An Lạc của Thiên Đường Hạ
Giới đó đây trong một nền Dân Chủ Tự Do . Quả thật ,
" chúng tôi may mắn , là
nhân chứng của nhiều sự hưng vong của bao chế độ và cuối cùng , nhìn
tận mắt sự sụp đổ ngoạn mục của chế độ Cộng Sản bạo tàn khắp thế giới
. Đó cũng là một niềm an ủi cuối đời cho thế hệ chúng tôi ,
những người chống Cộng Sản phải bỏ nước ra đi..."_ Đó là những
lời tâm tình của cựu Đại Tá Không Quân VNCH : Đặng Duy Lạc
, đang định cư Xứ Cờ Hoa .